Monohybride kruising met X-chromosomaal gebonden factoren. Bij bananenvliegjes wordt de oogkleur onder andere bepaald door een gen gelegen in het X=chromosoom (= gynosoom). Het allel voor rode oogkleur is dominant over dat van witte oogkleur.
Hierbij zijn twee notatiemethoden voor het genotype in gebruik, nl.:
XRXR of RR voor een homozygoot roodogig vrouwtje XRXr of Rr voor een heterozygoot roodogig vrouwtje XrXr of rr voor een homozygoot witogig vrouwtjeXRY of R- voor een roodogig mannetje en XrY of r- voor een witogig mannetje.
Voor leerlingen is het waarschijnlijk het handigst de eerste notatie toe te passen omdat deze relatief vaker voorkomt. In het onderstaande kruisingsschema zal ik ze naast elkaar bezigen.
Een witogig wijfje wordt gekruist met een roodogig mannentje. De vele nakomelingen planten zich onderling voort. Hoe is de verwachting van fracties aan genotypen en fenotypen in de F1 en de F2.
Generaties Genotypen Fenotypen P XrXr x XRY
of rr x R-witogig vr. x roodogig mann. gameten (Xr) x (1/2XR + 1/2 Y)
of (r) x (1/2R + 1/2-)F1 1/2 X RXr + 1/2 XrY
of 1/2 Rr + 1/2 r-1/2 roodo.vr. + 1/2 wito.mann. F1 x F1 XRXr x XrY
of Rr x r-roodogige vr. x witogige mann.'s. gameten (1/2 XR + 1/2 Xr) x (1/2Xr + 1/2 Y)
of (1/2 R + 1/2 r) x (1/2 r + 1/2-)F2 1/4 XRXr + 1/4 XrXr +
1/4 XRY + 1/4 XrY
of 1/4 Rr + 1/4 rr +
1/4 R- + 1/4 r-Zie opmerkingen hier beneden. N.B.: De fenotypische opsomming is nu als volgt:
Van alle nakomelingen is 1/4 vrouwtje met rode ogen; 1/4 is vrouwtje met witte ogen; 1/4 mannetje met rode en 1/4 mannetje met witte ogen.
Maar, en dat is de adder (onder het gras) in veel meerkeuzevragen, vaak wordt gevraagd naar het aandeel rode ogen bij de vrouwtjes of bij de mannetjes. In dat geval luidt het antwoord: de helft van de vrouwtjes heeft rode ogen, de andere helft witte ogen; ook bij de mannetjes is rood : wit = 1 : 1.
Plat gezegd: "Stink er niet in!" Doorgaans heb je de uitkomst goed gevonden en dan ga je met deze iets gewijzigde vraagstelling de mist in.
Watch where you are going! 'Kijk uit je doppen!'
M.v.g. van G. Nevenzel.
Vorige pagina - Inhoudsopgave - Volgende pagina