Monohybride kruising ten aanzien van sexe-verschillen. Bij de man bevat het 23e paar chromosomen een afwijkend klein, doch geslachtsbepalend lid, het zgn. Y-chromosoom of androsoom.
De vrouw heeft in elke diploïde kern XX als 23e paar (X-chromosoom of gynosoom). Op de korte arm van het Y-chromosoom ligt het TDF-gen (testis determining factor) als een soort schakelaar die bij embryonen differentiatie tot man inleidt. Ontbreken van het gen, dus bij XX, leidt tot differentiatie in vrouwelijke richting.Intermezzo:
Op het Y-chromosoom liggen ook wel andere factoren, bijv. dat van 'behaarde oren' (algemeen voorkomend in Indië en Shri Lanka). Deze factor (allel) kan uiteraard alleen van vader op zoon overerven.
Crossing-over tusen Y en X komt soms voor en dan kan het TDF-gen verschuiven van Y naar X en dat leidt tot gynandromorfen (zie volgende pagina).
Non-disjunctie, het niet uiteenwijken, van chromosomen tijdens de mitose en meiose leidt o.a. tot interseksen (hermafrodieten). Voorbeelden hiervan zijn het Klinefeltersyndroom (XXY) met mannelijke trekken, het Turnersyndroom (X0) met vrouwelijke trekken. Non-disjunctie van autosomen levert bijv. het Downsyndroom (mongooltje met drievoudig 21e chr., trisomie 21).N.B.: Voor het eindexamen HAVO/VWO geldt, tenzij anders is aangegeven, dat het Y-chromosoom alleen sexe-bepalend is en verder als genetisch 'leeg' mag worden beschouwd.
Bij veel organismen ontbreekt een Y-chromosoom (zie Binas), het zijn de zgn. X0 of X- typeringen.
Generaties Genotypen Fenotypen P XX x XY
moeder x vader gameten (X) x (1/2 X + 1/2 Y) F1 1/2 XX + 1/2 XY 1/2 meisjes + 1/2 jongens Sex-ratio = geslachtsverhouding = getalsverhouding van mannen en vrouwen in een populatie. Bij de conceptie spreken we van
primaire sex-ratio = 106/100 = 1,06 er zijn dan meer mannelijke dan vrouwelijke individuen,
secundaire sex-ratio bij de geboorte en de
tertiaire sex-ratio bij volwassenheid.
De sex-ratio neemt langzamerhand af en verandert daarmee in het voordeel van de vrouwelijke individuen.
M.v.g. van G. Nevenzel.
Vorige pagina - Inhoudsopgave - Volgende pagina