Nieuwvorming van bloed- en lymfevaten.
- Erik Hermkens (2001). Twee vliegen in één klap?
Mens & Wetenschap Nr. 2, maart/april, p.83.
Glutathionarseenoxide (GSAO) is werkzaam tegen HIV en remt op een slimme manier tumoren door de bloedvatvorming tegen te gaan (zie hieronder).
Twee vliegen in één klap?
Onderzoekers uit Australië beweren een wondermedicijn ontdekt te hebben. Het wondermiddel
luistert naar de naam glutathionarseenoxide (GSAO) (zie beneden). Het is werkzaam tegen
HIV en remt bovendien op een slimme manier tumoren. De meeste antikanker behandelingen
proberen rechtstreeks de kankercellen te vernietigen. Dit soort cytotoxische medicijnen
hebben als groot nadeel dat ze niet alleen de kankercellen vernietigen maar ook gezonde
cellen. Daardoor kan soms het middel erger worden dan de kwaal of op zijn minst resulteren
in ernstige bijwerkingen.
Uit proeven is gebleken dat GSAO op een indirecte manier kankercellen doodt. Een
kankergezwel vraagt veel energie om haar snelle groei mogelijk te maken. GSAO lijkt
de voedseltoevoer naar de kankercellen te blokkeren. Na een tijdje verhongeren de
kankercellen en gaan dood.
GSAO was echter in eerste instantie niet ontdekt als cytostatica maar als HIV remmer!
HIV
Een paar jaar geleden hebben onderzoekers ontdekt hoe het HIV de immuuncellen binnensluipt.
Het HIV komt een lichaamscel binnen via een speciale receptor (CD4). De meeste
immuuncellen hebben een CD4 receptor. Maar zo gemakkelijk komt het virus ook weer
niet binnen. Er moet een speciale chemische reactie in de receptor verlopen. Door de
reactie verandert de vorm van de receptor en kan het virus op dat moment stiekem naar
binnen glippen. GSAO blokkeert deze reactie zodat de receptor niet verandert en het
virus dus niet de cel kan binnenglippen.
AAN- en UIT-schakelaars
Op een ander lab was men op hetzelfde moment bezig met een studie naar het ontstaan van
nieuwe bloedvaten (angiogenese). De term angiogenese is door de Britse arts Hunter reeds
in 1787 gebruikt en betekent: 'het proces van aanmaak van nieuwe bloedvaten'. Het
angiogenese proces is de laatste jaren onderwerp van veel studie geweest.
In een gezond lichaam dient angiogenese voor de aanmaak van weefsel bij bijvoorbeeld
een diepe wond. Bij vrouwen speelt angiogenese een nog grotere rol; tijdens de zwangerschap
wordt de placenta bijvoorbeeld aangemaakt door het angiogenese proces. Het
reguleringsproces dat achter angiogenese schuil gaat, beschikt over een reeks van
AAN- en UIT-schakelaars. Met andere woorden er zijn stoffen die het angiogenese proces
bevorderen en stoffen die het angiogenese proces remmen. Over het algemeen wordt een
balans opgemaakt van AAN- en UIT-schakelaars. Zijn er meer UIT-schakelaars aanwezig
dan stopt angiogenese en omgekeerd zijn er meer AAN-schakelaars aanwezig dan
begint het proces van angiogenese.
Er zijn tal van AAN-schakelaars bekend, waaronder bijvoorbeeld interleukine-8, leptine,
proliferine, etc. Ook van UIT-schakelaars zijn er tenminste dertig bekend, zoals
interleukine-12, retinoide, vasostatine, etc.
Wanneer er teveel angiogenese in het lichaam voorkomt, leidt dat tot ziektes als kanker,
blindheid bij diabetci, rheumatoide arthritis, etc. Maar er kan ook te weinig angiogenese
voorkomen, dat leidt tot ziektes als sommige hartziekten, moeilijke wondheling, etc.
 | Het angiogenese proces is een opeenvolging van een aantal reacties waardoor uiteindelijk nieuwe bloedvaten worden gevormd. Sommige vormen van kanker misbruiken angiogenese om voor de aanvoer van voldoende voedingsstoffen te zorgen zodat de tumor snel kan groeien. |
Het angiogenese proces bij de aanmaak van nieuwe bloedvaten is enkele jaren terug opgehelderd. Het is een opeenvolging van een tiental stappen die leiden tot een nieuw bloedvat:
- beschadigd weefsel produceert AAN- schakelaars;
- het stofje dat als AAN-schakelaar fungeert, diffundeert richting gezond weefsel;
- de AAN-schakelaars binden aan specifieke receptoren van endotheel cellen gelegen in bloedvaten;
- door de binding van de AAN-schakelaars worden de endotheel cellen geactiveerd. De cellen zenden een signaal uit naar de celkern waardoor deze prompt beginnen met de aanmaak van allerlei stoffen zoals enzymen e.d.
- de enzymen maken kleine gaatjes in de bloedvaten. Ondertussen hebben de endotheel cellen zich gedeeld en migreren langzaam door de ontstane kleine gaatjes richting wond of kankergezwel;
- speciale moleculen stimuleren de endotheelcellen te groeien. Andere enzymen (matrix metalloproteinase [MPP]) maken de weg vrij door de afbraak van weefsel dat op de weg ligt van het groeiende bloedvat;
- de gegroeide endotheel cellen rollen zich op en vormen een bloedvat;
- het nieuwe bloedvat maakt een 'looping';
- uiteindelijk wordt er spierweefsel rond de nieuwe bloedvaten aangemaakt dat zorgt voor stevigheid en waarna het bloed door de nieuwe bloedvaten kan stromen.
Tumoren maken gebruik van het angiogenese principe. Als er veel cellen bij elkaar komen treedt het angiogenesis proces in werking en worden er nieuwe bloedvaten aangelegd zodat er voldoende groeistoffen aangevoerd kunnen worden voor de snel groeiende dus energievretende tumoren.
Het vermoeden bestond dat het proces aangeschakeld werd door een vormverandering van een of andere receptor. Analoog aan het HIV-verhaal. Daarom probeerde men GSAO uit om te zien of angiogenesis werd geremd. En inderdaad bleek het proces geremd te worden. Daarmee was de eerste stap gezet op de lange weg naar een nieuw anti-kanker middel.
Vervolg De volgende stap is de productie van GSAO op te schalen zodat voor verder onderzoek voldoende materiaal aanwezig is. Natuurlijk bestaan er nog veel meer vragen welke processen worden door GSAO nog meer geremd. Wat gebeurt er bij een ongeval (gen of slechte genezing), etc. Genoeg stof voor de onderzoekers om de komende jaren aan GSAO te werken maar het lijkt er op dat binnen een paar jaar nog veel meer van GSAO gaan horen.
Opm:
Glutathion is een tripeptide van de aminozuren glutaminezuur-cysteine-glycine. Cysteine
bevat een sulfydrilgroep (-SH groep) en bijgevolg wordt glutathion afgekort als GSH. De
S van de sulfhydrilgroep staat ook in GSAO.