RS-virus

Samenvatting:
Het respiratoir syncytieel virus (RS-virus) is een besmettelijke infectie die de longen bedreigt. De infectie gaat van de een over op de ander door verspreiding van grote druppels bij direct contact met besmette personen of voorwerpen. Besmetting kan ook door het inademen van kleine druppeltjes in de lucht, maar dat gebeurt minder vaak. Het virus is een belangrijke oorzaak van bronchiolitis en longontsteking bij zuigelingen en jonge kinderen. Deze infecties zijn vooral bij zuigelingen ernstig en kunnen in combinatie met andere gezondheidsproblemen zelfs leiden tot de dood. Gezonde volwassenen en oudere kinderen ontwikkelen meestal alleen klachten die horen bij een verkoudheid. Omdat de RS-virusinfectie slechts gedeeltelijke afweer biedt, kunnen kinderen herhaaldelijk worden geïnfecteerd. Een tweede of volgende besmetting leidt echter meestal tot minder ernstige verschijnselen.
De symptomen laten zich doorgaans binnen twee tot acht dagen na besmetting zien en bestaan uit een loopneus met keelpijn, ademhalingsmoeilijkheden, piepen, hoesten en eventueel koorts. Met laboratoriumonderzoek kan het RS-virus worden aangetoond. Er is geen effectieve behandeling, maar zuigelingen en jonge kinderen moeten nogal eens opgenomen worden om de ademhaling te ondersteunen of op gang te houden, om sondevoeding toe te dienen en om vocht te geven via een infuus.
Preventief kan wel iets gedaan worden. Besmetting voorkomen door goede handhygiëne is daarbij belangrijk. Bovendien is het mogelijk risicokinderen tijdens het RS-seizoen maandelijks preventief intramusculair palivizumab (merknaam Synagis) te geven. In Nederland wordt deze methode (f.9000,- per kind) vergoed voor kinderen uit twee risicogroepen; kinderen die geboren zijn na een zwangerschap korter dan 32 weken en ex-prematuren met longletsel door beademing na hun geboorte (bronchopulmonale dysplasie).

Marja Enzlin (2001). Het is weer RS-seizoen. Intensieve zorg bij respiratoir syncytieel virus. Verpleegkundig Nieuws januari, p. 12-13.

In de herfst en winter komen veel luchtweginfecties voor. Vooral jonge kinderen ontkomen er niet aan. Meestal gaan de klachten vanzelf weer over. Maar een simpele neusverkoudheid kan ook de voorbode zijn van een ernstiger ziektebeeld zoals het respiratoir syncytieel virus (RS-virus). Dit virus zorgt jaarlijks voor duizend tot tweeduizend opnamen van kinderen in het ziekenhuis.

Epidemieën van het RS-virus ontstaan jaarlijks in de periode van oktober tot en met maart. Veel mensen van alle leeftijden worden in die periode besmet, maar bij gezonde volwassenen en kinderen vanaf een jaar of twee leidt het virus meestal alleen tot een verkoudheid of hooguit een oorontsteking.
Bij kinderen onder de twee en vooral bij baby's kan het virus echter ernstige luchtweginfecties zoals bronchiolitis veroorzaken. Vaak is opname in een ziekenhuis noodzakelijk. Want hoewel er geen effectieve behandeling bestaat, hebben de kinderen intensieve zorg nodig. Meestal bestaat die uit het ondersteunen van de ademhaling en het toedienen van voedsel en vocht (via sonde en infuus). In sommige gevallen is zelfs volledige beademing op een kinder-intensive care nodig.
Kinderverpleegkundige Liesbeth Boll werkt op kinderafdeling 9-west van het Academisch Ziekenhuis Vrije Universiteit Amsterdam (VU-ziekenhuis). In de winter worden op de afdeling altijd veel kinderen met het RS-virus opgenomen. "Meestal zijn ze bij opname erg benauwd en ziek", vertelt Boll. "je kunt je voorstellen dat ouders zich dan grote zorgen maken. Hun jonge kind, meestal een baby, leek gewoon verkouden, wordt benauwd en moet naar het ziekenhuis. Eenmaal daar aangekomen, wordt het kind in een box (eenpersoonskamer) voor geïsoleerde verpleging gelegd en wordt een saturatiemeter aangesloten. Vaak komt daar dan ook nog eens zuurstof via een neusbrilletje bij. Voor ouders is dat allemaal heel spannend en daar moet je als verpleegkundige rekening mee houden."

Geïsoleerde verpleging
De eerste taak die de verpleegkundige heeft bij de opname van een kind dat verdacht wordt van een RS-besmetting, is het uitvoeren van de sneltest om te achterhalen of er werkelijk sprake is van RS. Dat gebeurt door een kweekstokje door de neuskeelholte te halen, waarna snel (binnen een dag) en betrouwbaar aangetoond kan worden of het kind RS-positief is. Tot daarover zekerheid bestaat, wordt het kind benaderd alsof het besmet is met het RS-virus. Dat betekent geïsoleerde verpleging in een box waarbij de verpleegkundigen ook nog eens een schort dragen en handschoenen gebruiken. "Dat moeten we aan ouders uitleggen", zegt Boll. "Ik leg altijd uit dat we dat doen om besmetting te voorkomen en niet omdat we vies zijn van hun kind of zo. Ouders zijn in een dergelijke situatie namelijk heel onzeker en hebben behoefte aan duidelijke informatie."
Hoewel RS-kinderen in het VU-ziekenhuis verpleegd worden volgens de principes van de barrièreverpleging, gebruiken de verpleegkundigen geen mondkapjes. "De verspreiding van het virus gaat voornamelijk via grote druppels in direct contact en veel minder via de lucht", zegt de verpleegkundige. "Dus als we het kind verzorgen doen we een extra schort aan en gebruiken we handschoenen. Normaal gesproken is het niet nodig ook een mondkapje te gebruiken."

Uitputting voorkomen
De verpleegkundige interventies bij kinderen met het RS-virus bestaan voornamelijk uit het observeren van de ademhaling, het verzorgen van vocht- en voedingtoediening, het uitzuigen van de luchtwegen en het zorgen voor rust. Uitputting bemoeilijkt de ademhaling nog eens extra en zorgt ervoor dat het kind moeizamer herstelt. Om die reden wordt de verzorging over de dag verdeeld. "Het is voor een ziek kind te vermoeiend als het verzorgd en getempt wordt en dan ook nog moet eten of drinken", vertelt Boll. "We verdelen die handelingen zoveel mogelijk over de dag, maar zorgen er wel voor dat er voldoende echte rustmomenten zijn."
Veel kinderen worden per sonde gevoed om zo energie te sparen en de voedingstoestand op peil te houden.
Zuigelingen die wel zelf drinken en bijvoorbeeld al op vijf voedingen per dag zaten, krijgen soms vaker per dag een fles met minder voeding. Ook dat gebeurt om het kind niet te veel te vermoeien. Het leegdrinken van een fles is een vermoeiende aangelegenheid, zeker wanneer de ademhaling belemmerd wordt door slijm. Slijm is bij zuigelingen met RS sowieso een groot probleem aangezien zij gevoed worden met melken melk juist zorgt voor een grotere slijmproductie. Het uitzuigen van neus en mond geeft dan wel even verlich- ting, maar de luchtwegen lopen snel weer vol.
Hoewel het RS-virus niet ongevaarlijk is, komt het tegenwoordig eigenlijk nooit meer voor dat een kindje eraan overlijdt. Boll: "De kinderen met RS die wij verplegen, knappen allemaal op. Meestal verblijven ze hier een dikke week, soms wat langer. Ze kunnen er wel doodziek van worden. Vooral die hele kleintjes. En er zijn natuurlijk ook kinderen die bij opname al zo ziek zijn dat ze meteen naar de intensive care moeten voorvolledigebeademing. Die zijn er heel slecht aan toe. Wij zien die kinderen pas als ze weer wat opgeknapt zijn en bij ons op de afdeling komen. Soms moeten wij ook wel eens een kindje dat meerste instantiegewoon op de afdeling is opgenomen, overplaatsten naar de intensive care omdat het het niet redt met zuurstof via een neusbrilletje of kapje. Het gaat dus zeker niet om een onschuldig virus. Tenminste niet als het jonge kinderen treft. En dan te bedenken dat hetzelfde virus bij volwassenen en grote kinderen meestal niet meer dan een verkoudheid teweegbrengt." 906

Bronnen:

Bronchiolitis

Bronchiolitis is een besmettelijke virusinfectie van de (onderste) luchtwegen die vooral tijdens het uitademen ademhalingsmoeilijkheden veroorzaakt. De infectie komt vooral voor bij kinderen onder de achttien maanden, het meest bij kinderen van een half jaar of jonger.
Verschillende virussen kunnen bronchiolitis veroorzaken, het RS-virus is er daar een en waarschijnlijk zelfs de meest belangrijke van. Bronchiolitis volgt gewoonlijk op een infectie van de bovenste luchtwegen (verkoudheid).
Symptomen:
problemen bij het uitademen,
snelle steunende ademhaling,
tachycardie,
droge hoest en flichte) koorts.
Bij zuigelingen kan slecht drinken en apneu voorkomen. Verreweg de meeste kinderen herstellen thuis binnen vijf dagen. Bij ernstige bronchiolitis en onderliggende andere problemen zoals hartziekten is ziekenhuisopname noodzakelijk. Om uitdroging te voorkomen wordt (soms intraveneus) vocht toegediend. Daarnaast worden de bloedspiegels van zuurstof en koolstofdioxide in de gaten gehouden. Zuurstof wordt meestal gegeven door middel van een zuurstofbrilletje of masker. Soms is volledige beademing nodig.

Verpleegkundige interventies

M.v.g. G. Nevenzel.

Overzicht van onderwerpen.