Nonverbal Learning Disabilities (NLD)

De Canadese hoogleraar Rourke houdt zich al dertig jaar bezig met de problemen van kinderen met leerstoornissen. Op grond van de soorten problemen kwam hij tot het onderscheid in drie subtypen leerstoornissen:

Rourke legde deze indeling naast gegevens van andere deskundigen, Goldberg en Costa. Die hadden onderzoek gedaan naar het verschil in de manier van informatie verwerken tussen de linker- en de rechterhersenhelft. Uit de combinatie van gegevens kwam naar voren dat kinderen met NLD waarschijnlijk een stoornis hebben in de rechterhersenhelft. Daardoor wordt informatie in die hersenhelft niet goed verwerkt. Het zou gaan om een stoornis in de 'bedrading', veroorzaakt door een tekort aan witte stof (zie kader). Kinderen met lees- en spellingproblemen hebben vaker last van een stoornis in de linkerhersenhelft.

Verwarring over NLD

Kinderen met NLD hebben moeite om niet-talige informatie te verwerken. Daarentegen praten ze veel en goed. Men heeft dan ook lang gedacht dat deze kinderen geen moeite hadden met verbale (talige) informatie. Zo ontstond de term NLD, een afkorting van Non-verbal Learning Disorders (niet-verbale leerstoornissen).

Inmiddels weten we dat dit een verwarrende term is. Kinderen met NLD hebben weliswaar een goede verbale verwerking, maar dat betekent niet dat ze taal ook goed kunnen begrijpen en gebruiken. Daarvoor is méér nodig. Daarvoor is het óók nodig om nieuwe informatie steeds goed te onderzoeken. En dát is nu weer een eigenschap waar de rechterhersenhelft veel meer geschikt voor is. De rechterhelft verwerkt vooral globale, nieuwe, complexe en ruimtelijke informatie; de linkerhelft vooral informatie die al geautomatiseerd is.

Dit verklaart waarom kinderen met NLD niet zo vlot leren lezen. Daarvoor moeten ze immers veel nieuwe informatie verwerken - iets wat ze niet goed kunnen (vanwege de stoornis in de rechterhersenhelft).

Veel verschillende diagnoses

'Uw dochter heeft een prefrontaal syndroom',
'Uw zoon heeft een tekort aan witte stof',
'Uw kind heeft een disharmonisch intelligentieprofiel',
'Piet heeft een rechterhemisfeer-syndroom':
ouders krijgen de meest uiteenlopende diagnoses te horen nadat hun kind is onderzocht.
Bovengenoemde diagnoses hebben allemaal betrekking op het NLD-syndroom.

De term rechterhemisfeer-syndroom heeft betrekking op een minder goed functioneren van de rechterhersenhelft. Deze hersenhelft is met name geschikt voor het verwerken van globale, nieuwe, complexe en ruimtelijke informatie.
Dat minder goede functioneren heeft vaak te maken met een minder goede conditie van de witte stof (daarover dadelijk meer). Die kan o.a. zijn veroorzaakt door een ziekte, door een ontwikkelingsstoornis of door beschadiging ten gevolge van een ongeluk.

Witte-stofdeficiëntie: Met 'witte stof' wordt de beschermende laag rondom zenuwvezels bedoeld, de myelineschede die wordt geproduceerd door de Schwann-cellen. Zenuwvezels zijn de uitlopers van zenuwcellen die impulsen doorgeven van wat we zien, horen, voelen, proeven, ruiken, enz. Als de beschermende laag ontbreekt, minder goed is of wordt afgebroken (vgl. MS) dan komen impulsen minder goed en snel door. Dat wat iemand ziet, voelt of ruikt dringt minder goed door in de hersenen.
De sterkste groei van witte stof begint zes maanden voor de geboorte en eindigt op de leeftijd van 2-3 jaar. Daarna gaat de ontwikkeling in langzamer tempo door tot in de volwassenheid.
Wil je iets kunnen zeggen over de gevolgen van witte-stofdeficiëntie, dan moet je dus weten in welk deel van de hersenen de witte stof ontbreekt, minder goed is aangelegd of wordt afgebroken. Daarnaast is van belang wanneer de stoornis of beschadiging is opgetreden.
In de rechterhersenhelft zit meer witte stof dan in de linker-. Een stoornis in de ontwikkeling van witte stof zal dus meer invloed hebben op de rechter- dan op de linkerhersenhelft.
Bovendien is zo'n probleem ernstiger als het optreedt in de rechterhersenhelft. Daar wordt immers de nieuwe informatie verwerkt. Een stoornis in de rechterhersenhelft zal dus steeds van invloed zijn op het verwerken van nieuwe informatie. En dat betekent weer dat de hele verdere ontwikkeling erdoor wordt beïnvloed.
Een enigszins geruststellende gedachte is dat ontwikkeling van witte stof soms nog wel tot het 30e jaar doorgaat.

Neurologen stellen de diagnose prefrontaal syndroom om aan te geven dat er iets niet, helemaal goed functioneert in het voorste deel van de hersenen. Dat deel van de hersenen is met name betrokken bij de hogere functies. Daarmee bedoelen we de functies die nodig zijn voor motivatie, organiseren en plannen. De diagnose 'prefrontaal syndroom' zegt dus alleen iets over de plaats waar iets niet goed functioneert en over de functies die het mogelijk betreft. De diagnose zegt niets over de mate en ernst van de stoornis, en ook niet over de mogelijke hulp aan kinderen die eraan lijden.

De term disharmonisch intelligentieprofiel slaat op de uitslag van een intelligentietest (afgenomen door psychologen en orthopedagogen). In het algemeen wordt de intelligentie bepaald door het gemiddelde te nemen van twee scores:
het verbale IQ en het performale IQ.

  • Het verbale IQ zegt vooral iets over taal- en rekenvaardigheid en algemene ontwikkeling;
  • het performale IQ vertelt iets over iemands niet-talige vaardigheden (o.a. ruimtelijk inzicht)
De test waarmee deze IQ's worden vastgesteld bestaat uit twaalf onderdelen. De meeste mensen scoren bij alle onderdelen ongeveer even goed. Soms is dat niet zo. Dan zien we grote, significante verschillen tussen de scores voor verschillende onderdelen. In dat geval spreken we van een disharmonisch profiel. Ons onderwijs is niet ingesteld op leerlingen met zo'n profiel. Gevolg is dat kinderen soms sterk worden over- of onderschat. Dat kan ernstige gevolgen hebben voor hun persoonlijkheidsontwikkeling. Gedragsproblemen als gevolg van een disharmonisch intelligentieprofiel zijn eerder regel dan uitzondering.


M.v.g. G. Nevenzel.

Overzicht van onderwerpen.