Milieu

Worm smult van smerige troep.

Een slib etende worm is goedkoper dan het residu van rioolwaterzuivering verbranden. En zalmen lusten de worm.

Hij eet slib met zijn kop en zwaait met een ademende staart in zuurstofrijk water. De worm Lumbriculus variegatus, een volledig in het water levende verre neef van de regenworm, vreet zich in een reactor te barsten aan rioolzuiveringsslib. 'Hij groeit als kool op dit afvalproduct, en de compacte wormenkeutels bezinken goed', vertelt Tim Hendrickx van watertechnologisch instituut Wetsus in Leeuwarden.

De vinding kan veel voordelen opleveren voor installaties waar rioolwater wordt gezuiverd. Na het zuiveringsproces blijft slib over. De drabbige en volumineuze massa moet worden vervoerd naar een slibverbrandingsinstallatie. 'Dat kost veel geld en energie. De wormen poep is compact en neemt slechts eenderde van het volume van rioolslib in', zegt Hendrickx, die dinsdag op het wormengebruik promoveert aan de Universiteit van Wageningen.

Hendrickx en zijn medeonderzoekers kwamen op het spoor van de worm toen ze een partijtje tubifex-wormen kochten in een dierenwinkel. 'Deze wormen worden gevoerd aan aquariumvissen, en daar bleek onze worm tussen te zitten', aldus de promovendus. 'Hij deed het direct beter dan de vissenwormen.'

In de natuur wroet de waterworm met zijn kop in de modderige bodem van sloten en rivieren, terwijl hij zuurstof ademt door zijn staart. 'Deze omstandigheden hebben we nagebootst door de wormen horizontaal in een gaasachtig materiaal in een cilinder te plaatsen. In de kern van de cilinder stroomt het slib, aan de buitenzijde water', legt Hendrickx uit. Stapsgewijs ontwikkelde hij een wormen reactor die op het ogenblik twee liter slib per dag kan verwerken.

Niet slecht, maar in de commerciële praktijk is nog een flinke opschaling vereist. 'We denken aan een iets grotere variant van de nu ontwikkelde reactor. Met in seriegeplaatste modules kunnen we dan de slibreductie op praktijkschaal voor elkaar krijgen.'

Wonderlijk is dat de worm zich vermenigvuldigt door deling. Het beestje groeit tot een bepaalde grootte en valt dan spontaan in twee stukken uiteen, die vervolgens al slib etend doorgroeien en zich vervolgens weer splitsen, aldus Hendrickx. 'We creëren feitelijk een enorme wormenmassa zonder van doen te hebben met ingewikkeld gedoe van lastige voortplanting met eitjes in de reactor.'

Om die reden bekijken de onderzoekers ook of het mogelijk is de wormen ook als visvoer te laten dienen voor de aquacultuur.

Voor vleesetende kweekvissen als zalm moeten veel kleine visjes worden gevangen, terwijl ze ook de Wageningse wonderwormen lusten.

De worm moet dan wel volkomen clean zijn. 'Uit mijn onderzoek blijkt in elk geval dat de zware metalen uit het slib niet in de worm zitten, maar netjes in de keutels worden afgescheiden. We moeten nog onderzoeken of dit ook geldt voor slecht afbreekbare verbindingen als medicijnresten, die mogelijk een hormoon verstorende werking kunnen hebben.'

Door René Didde

M.v.g. G. Nevenzel.

Overzicht van onderwerpen.