Telomeren

• Sofie Bekaert (2001). Bron van eeuwig leven. N&T mei, p.36-37. (Hot paper.)

• Michael Grosz (2000). Telomerase - Jungbrunnen für Zellen. Spektrum der Wissenschaft, Dez. p.23.
  Het enzym telomerase, molmassa 126996, bestaat uit 1132 aminozuren en heeft het gen op chr. 5. Het telomerase is een soort handje met in de holte een RNA-stuk.

• Marcel aan de Brugh (2000). Crisis in de cel - Prof. Dr. Titia de Lange over telomerase en kanker. NRC 11 nov. p. 49, k. 1-7.
  Hierin o.a. dat telomerase een voorloper heeft in tankyrase.

• Wolert, L.(1998). Principles of Development. New York. Oxford University Press. p. 439. ISBN 0-19-850263-X (zie hieronder 'Celouderdom in cultures'.).

Celouderdom in cultures.

Je zou kunnen denken dat cellen, die uit een dier zijn geïsoleerd en in een cultuur zijn geplaatst met voldoende voeding en groeifactoren, continu zouden doorgaan met delen. Dat is echter niet het geval. Als voorbeeld dienen zoogdierfibroblasten - bindweefselcellen - die een zeer bepaald begrensd aantal delingen ondergaan. De cellen stoppen met delen onafhankelijk hoe lang ze in cultuur worden gehouden.
Wat betreft normale fibroblasten hangt het aantal verdubbelingen (mitoses + celdelingen) af van het soort organisme en van de leeftijd van het organisme waarvan de cellen zijn ontnomen. Menselijke cellen die zijn ontnomen aan een foetus halen elk 60 mitoses, maar van van iemand die 80 jaar oud is maar 30, en de cellen van een volwassen muis maar 12-15.
Als de cellen stoppen met delen schijnen ze gezond, maar blijven steken in een punt van de celcyclus en dat is vaak de G_o.
Cellen van een patiënt met het syndroom van Werner, welke een versnelde veroudering vertonen, ondergaan significant minder delingen dan normale cellen.

Een kenmerk dat verouderende cellen in een cultuur vertonen, is dat zij kortere telomeren krijgen. Telomeren zijn herhaalde DNA-volgordes aan het eind van de chromosomen die zorgen voor de juiste structuur van het DNA en er voor zorgen dat de chromatiden zich compleet repliceren zonder verlies van informatie aan de uiteinden. De lengte van de telomeren blijkt per deling af te nemen met zo'n 50 baseparen bij elke replicatie en dat suggereert dat ze niet compleet worden gerepliceerd bij elke mitose en daardoor gekoppeld zijn aan de veroudering.

Samenvatting:
Veroudering wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door slijtage, maar staat ook onder controle van het DNA (apoptose). Normale cellen ondergaan een beperkt aantal delingen, die gecorrreleerd zijn met de leeftijd en geïsoleerdheid + de normale leeftijd van het dier waarvan zij stammen. Genen die de levensverwachting kunnen beïnvloeden zijn aangetoond bij C. elegans.

M.v.g. G. Nevenzel.

Overzicht van onderwerpen.