6V - BIOLOGIE VOOR JOU

Kanker

Schotten ontdekken hoe cellen kanker ontwikkelen. Een Schotse onderzoeksgroep (teamleider dr. Nicol Keith), bestaande uit biochemici, celbiologen en kankerspecialisten, denkt de sleutel te hebben ontdekt die op de lange duur zou kunnen leiden tot voorkoming en genezing van kanker. Publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift van het onderzoek, dat bijna acht jaar duurde, is op handen.

Basis van het onderzoek was het in kaart brengen van de lichamelijke gesteldheid van meer dan 2.500 kankerpatiënten, vooral uit Groot-Brittannië. Het grootste deel van de patiënten had kanker aan borst, longen, het maagdarmstelsel, lymfeklieren en teelballen. Ongeveer 35 procent waren vrouwen en van die categorie leed bijna 70 procent aan borstkanker.

Volgens Keith, verbonden aan de Beatson Laboratories van de universiteit van Glasgow, is dit onderzoek in zijn soort het omvangrijkste dat ooit ter wereld gehouden is. De onderzoeksgroep concentreerde zich op de vraag hoe een weefselcel 'weet', wanneer het tijd is om te sterven (apoptose = geprogrammeerde celdood) en plaats te maken voor een nieuwe cel. Onvermijdelijk daarmee verbonden is de vraag waarom sommige cellen nu juist niet sterven, ook niet, wanneer ze oud genoeg zijn; ook niet wanneer het, om zo te zeggen misgaat met ze en er ongecontroleerde celgroei, een woekering, een gezwel dus, ontstaat. Via het onderzoek hebben we een goed antwoord kunnen geven op die twee vragen: waarom gaat de ene cel dood en de ander niet. Voor de beantwoording werd op moleculair niveau gekeken naar de celkern, die het erfelijkheidsmateriaal bevat, dat is opgeslagen in een aantal chromosomen. De uiteinden van elk chromosoom bestaan uit DNA (+eiwit)kapjes, de zogeheten telomeren. Steeds als een cel zich deelt raakt hij een heel klein beetje van die eiwitkapjes kwijt. Na een zeker aantal delingen is het tekort aan telomeer eiwit een kritische waarde gepasseerd. Dat is het sein voor de cel om te sterven.

Telomerase
Dat gebeurt evenwel niet altijd. Onder bepaalde omstandigheden blijken twee genen er voor te zorgen dat het eiwitmateriaal van de telomeren wordt aangevuld. Deze twee genen maken daartoe een enzym, dat telomerase wordt genoemd. Met dat enzym blijft de cel, ook als die 'stokoud' is of tot kwaadaardige proporties is uitgegroeid, in leven.

Telomeren
Het is de aanmaak van telomerase dat aan de basis ligt van het ontstaan van tumoren. De twee genen vormen de schakelaar tot die aanmaak. Wat is ontdekt is de mogelijkheid die schakelaar uit te zetten. Tevens kunnen we mensen nu onderzoeken op de aanwezigheid van telomerase, dus: of die schakelaar aan of uit staat. Zoals het er nu naar uit ziet is het zelfs mogelijk een diagnose te stellen bij gezonde mensen hoeveel kans die hebben op latere leeftijd kanker te ontwikkelen. Volgens Keith wordt nu onderzocht hoe de schakelaar ertoe kan worden gebracht alleen de 'foute' cellen, die het gezwel vormen, worden aangepakt en niet gezond lichaamsweefsel. Het komt in feite neer op de ontwikkeling van een zelfmoordgen, enkel en alleen voor foute cellen, zegt hij. Ik heb goede hoop dat dit onderzoek geen acht jaar zal duren.

Het Gelders Dagblad 2 sep 1999, pag. AP1WET.

Overzicht