Hammer Waordnbook Oetleg
Vuurwaord:
'n Waordnbook is 'n book woerin waöre staot (met wiergave van bepaolde grammaticale kenmarkn) en van dee
vaste verbindingn woerin as ze gebroekt wödt. Dit volns van Dale. As eerste wo'k 't er zölf nog wal eets
an toovoongn, nl. daor woer meugluk d'er ok nog 'n herkomstverkloarige bie te doon, 'n etymologie
zogezeg.
As tweede wo'k zengn dat dit waordnbook allenig dee waöre zal gaon bevattn dee mie as schriever in de loop
der tied as biezunder vuurkwamm'n of gewoon toovallig an 't daenkn zettn duur 'n vraoge van dees of gene.
Toch is 't raar da'w in 'n Ham 'waordnbook' zegt en gin 'waörebook' of kotweg 'waordbook' net zoas in 't
noors ordbok (spr. oerbook). Kennelijk is den naam 'woordnbook' zo late in dit Saksische dialect duurdrungn
da'w 't met 'n bettie nasalisatie en ontronding (zeet mar bie de klaankoetleg) - quasi nederlaans hebt
laern oetsprekkn.
As darde wo'k ter ok nog wat lokale naamn an toovoongn, biev. de buurtnaamn Linde, Magel en 't Mae(r), mar ok
hoesnaamn zoas 't Neilder, Stoeses en de Stitte.
An de grammatica mankeert ok nog 'n heeln bult, mar daor he'k zelf mangs gin weet van hoo a'k dat dale schrieve.
In gedachn schriev' iej dinge op, mar tingn wee vetel iej dat? Is dat denne den 'j helpt op 'n Magelder-es
met baaln laan of is 't 'n kennis an de universiteit, woer a'j 't hope 'n bievak met edoan hebt.
'k Daenke da'j in gedachn met oe vaa en moo munt kuiern. Dan kon 't wal reelijk trechte komm'n. Mar toch?
Vuur maer geprakkezeer aover dit woordnbook kiek iej mar an 't aene van dit stukkie aover de oetspraak.
'n Paar anwiezingn vuur de oetspraak van waöre dee aans zint as in 't nederlaans.
- à in dàt 'dat'; bàssens 'zeer veel, uitbundig'. Vuur 't schriefgemak wödt
't accent vot-elaotn in waöre woer as de a neigt naor de kotte ae.
- ae in klaer 'kleren'; maer 'meer'.
- ao in jao 'ja'; daonig 'danig, hevig'; waord 'woord'.
- aö in waöre 'woorden'; staörig 'kalm, gestaag'.
- ö in kökkn 'keuken'; pöttie 'potje'.
- De eind-r in klaer en klaor wödt stemloos (amper oetesprökkn), mar vuur 't laesgemak
wödt he wal opeschreemn. Vgl. eng. sport wa'j oetsprekt as [spaoht].
- Het zinnegie: 'hij heeft opgeschreven' haör iej as 'hee hef obbeschreemn', mar dat wödt vuur 't laesgemak 'hee
hef opeschreemn'.
- De stomme e's en i's wödt net as in 't nederlaans gebroekt, dus verbazend onbenullig wödt neet
'lilluk onbunullug', mar gewoon lilk onbenullig of lillijk onbenullig !
Lieste van vaktarmn vuur taalkundige begrippn en van symbooln
< = "hef hum ontwikkeld oet"
> = "hef hum ontwikkeld tot"
* = neet geattesteerde mar gereconstrueerde vorm
[..] = oetspraakspelling
ablaut
klinkerwisseling in etymologisch 't hoope hengnde waordvörme; biev.: bind,
bund, baand.
accusatief
naamval (nominale waordvorm) woerin in bepaolde taaln o.a. 't lijdend
vuurwarp steet. In 't Latijnse sprekwoord dies diem docet 'de ene dag leert
de andere', bievuurbeeld drukt de vorm dies het onderwarp oet; disse vorm wödt
nominatief neumd; de vorm diem heet accusatief en is 't lijdend vuurwarp. In 't
Fraans steet bijv. une histoire que tu connais ''n verhaal da'j kent' tingnaover
une histoire qui se répète ''t verhaal dat hum herhaalt'; de accusatief que drukt
't lijdend vuurwarp oet, de nominatief qui het onderwarp. Zeet ok datief, genitief
en verbeuging.
Talrieke bestaonde plaasnaamn beröst op oole accusatieven. Kwaremont bievuurbeeld hef hum
ontwikkeld oet de Romaanse accusatief quadrum vebundn met montem (ok 'n accusatief)
en beteekn oorspronkelijk 'veerkaantn barg'.
achtervoogsel
adjectief
affix
woordvormingselement dat an 'n aander element anhecht wödt. Naogelang van
de plaase onderscheide wiej: prefix (vuurvoogsel), infix (tussnvoogsel) en suffix
(achtervoogsel). Resp. vuurbeeldn: veslaon, stampn (emaakt oet stapn),
machtig. In 't Fraans 't imperfectum 'parlions/parliez' tingaover 'parlons/parlez'.
afleiding/ofleiding
1. waordvorming (meestal) duur aanhechtn van 'n prefix of suffix. Biev.
Montiniacum is met 't suffix -iacum ofeleid van Montinius.
2. Ofeleid waord. Zeet de tarmn affix en saamnstelling.
anlaut
eerste klaank van 'n lettergreep of waord (absolute anlaut)
appellatief
soortnaam, beschouwd in teengstelling tot 'n eingnnaam; biev. "'n linde"
tingaover: "in Linde".
assimilatie
verschiensel woerbie angraenznde of naoburige klaankn haer in haere
articulatie an mekare anpast. Vuurbeeldn: visviever > vis[f]iever: de stemloze
[s] maakt de volnde [v] stemloos (progressieve assimilatie);
zakdook > za[g]dook (de stemhebbnde [d] maakt de vuurofgaonde [k] stemhebbend
(regressieve assimilatie);
banlinc > balling (totale assimilatie);
Fraans chercher < Ooldfraans cercher > Engels search (de anlaut van chercher
ontstund oet ofstaands-assimilatie; k-sj wönn'n sj-sj). Zeet ok dissimilatie.
attestatie
bewiesplaase of vermelding in 'n document.
attesteren
staamn, verantwaordn met 'n bewiesplaase of duur 'n vermelding oet 'n document.
bilabiaal
klaank den met beide lippn vormd wödt; biev.: [b], [p], [m] en [w].
collectief suffix
datief
de naamval woerin in bepaolde taaln o.a. 't metwarknd vuurwarp steet. In
de Duutse zinne "Mein Bruder hat seinem Sohn einen Wagen geschenkt" ('Mien
breur hef zien zunne 'n auto geemn') hef seinem as metwarknd vuurwarp
'n aander'n oetgaank as 't lijdnd vuurwarp einen. De vorm seinem wödt datief,
einen accusatief neumd. De oetdrukkingn ten huize van en ten bedrage van zint
aemnwal - moe'w toogeemn - versteende datieven.
Plaasebepaolingn gaot vake terugge op 'n datief, biev.: Damme < Middelnederlands Ten
Damme ('aan de dam'). Zeet verbeuging, accusatief en genitief.
dentaal
medeklinker woerbie de taane (faeluk de taandkassn) de articulatieplaase vormt; bijv.: [t] en [d].
diftong
diftongering
ontwikkeling van 'n klinker tot 'n tweeklaank; biev. huus > huis, of
Düs(borg) > Duys(burg).
dissimilatie
umgekeerde van assimilatie, zeet aldaor; verschiensel woerbie van twee
gelieke naoburige klaankn één ewiezigd wödt; bijv. tovenaar < toveraar.
eigennaam
'n waord dat verwis naor één bepaolde entiteit, hetzij 'n persoon of
'n plaase; biev. Egbert of Junne.
etymologie
tak van de taalweetnschop den herkomst en geschiedenis van waöre
bestudeert. De oorspronkelijke betekenis en herkomst van 'n waord oetzöch.
etymon
de wortel van 'n waord of 't grondwaord; ok de betekenis dervan.
fricatief
medeklinker (consonant) met 'n continu wriemnd geluud dat duur vernauwing van de
oetstroomnde aomloch ontsteet. 't Nederlaands hef 11 van zukke consonanten:
de stemhebbende zoas 't begin van good, jong, shampoo, voot, wille, zesse, zjeneern en
't aene van nach met daornaöst
de stemloze medeklinkers zoas 't begin van fietse, staampn, heuge. De h wödt ok
alderbasns vake vottelaotn of ezet op staes woer he neet heurt.
A'j 'n vinger op 't strottnheufd (adamsappel) legt dan kö'j veuln of zo'n fricatief stemhebbend is,
want dan trilt he; bie stemloozn dut he dat neet.
Synoniemn vuur fricatievn bint spiranten of glieders.
't Teengngestelde bint de plofklaankn of occlusieven.
geminatie
verlenging van 'n medeklinker, ok wal verdubbeling eneumd.
genitief
Gotisch
: uitgestorven Oost-Germaanse taal. Onze voornaamste bron is de bij-
belvertalingvan bisschop Wulfila (ca. 311-383), overgeleverd in de Codex argenteus,
een handschrift uit de 6de eeuw.
homoniem
: gelijkluidend woord, bijv. bal in de betekenis van 'bolvormig voorwerp' en
van' dansfeest'.
homonymie
: gelijkluidendheid van woorden.
hybride
: bestaande uit heterogene elementen; bijv. stommiteit, met Germaanse basis
(stom) en Romaans suffix (-iteit <-itat-, ité). Zo ook Waasmont, met Germaans
waas 'modder' en Romaans montem 'berg'.
hydrografie
: beschrijving van de waterhuishouding.
hydroniem
hydronymisch
hypercorrectie
: hypercorrecte vorm, (aanvankelijke) taalfout die aan averechtse
correctie, faalangst of analogiewerking toegeschreven wordt; bijv. de uitspraak
hoven ('oven') in de mond van een oorspronkelijk h-Ioos taalgebruiker.
Indo-Europees
benaming vuur 'n grote groep met mekare verwante Europese en
Aziatische taaln. Meteen ok 'n naam van de hypothetische taal woeroet disse taaln haer
ontwikkeld hebt.
Synoniem: Indo-Germaans.
infix
Ingveoons
: Noordzee- of Kustgermaans. 'n Verzamelnaam vuur taalvariëteiten esprökkn
langs de kustn van de Noordzee.
intervocalisch
: zich tussen twee klinkers bevindend. Bijv.: de -r- in baron
tussen de klinkers a en o .
klankverschuiving
: systematische wijziging die in de medeklinkerinventaris van een
taal in de loop van haar geschiedenis is opgetreden. In het Hoogduits werd bijv. de
West-Germaanse p na een vocaal tot f(schlaftn, Seife).
klankwet
: regel die (de condities van) een systematische klankverandering beschrijft
die in de loop van de geschiedenis van een taal opgetreden is. Vandaar: klankwettig:
veranderingen overeenkomstig de klankwet.
lemma
: trefwoord, titelwoord in een woordenboek of woordenlijst. Komt niet voor in
het corpus, wel in de inleiding.
metathesis
: wijziging in de volgorde van klanken; bijv. kerst- < Christ-.
Middelnederlands
: het Nederlands van circa 1200 tot circa 1500.
mouilleren, mouillering
: het vooraan in de mond uitspreken van een medeklinker
met toevoeging van een j onder invloed van een volgende i of j.
naamval
: vorm (meestal aan het einde) van een lidwoord, voornaamwoord, zelfstandig of
bijvoeglijk naamwoord die de functie van die woorden in een zin aanduidt. Accusatief
heet de vorm die door het lijdend voorwerp aangenomen wordt; de datief duidt o.a.
het meewerkend voorwerp aan, en de genitief drukt de bezitsrelatie uit.
Het aantal naamvallen verschilt van taal tot taal: het Russisch telt er zes, het moderne
heeft Duits vier naamvallen, evenveel als het oudste Nederlands. In het hedendaagse
Nederlands overleven naamvallen in sommige voornaamwoorden, in versteende
uitdrukkingen en in formeel taalgebruik. Zie ook de term verbuiging en de
hierboven genoemde naamvallen.
genitief: : de genitief is de naamval die in sommige talen o.a. het bezit uitdrukt;
bijv.: "Belgiës economie", "Wiens boek ligt er hier ?". Het eerste element van veel
(samengestelde) gemeentenamen is oorspronkelijk een genitief: zie bijv. de
gemeentenamen Batsheers en Hertsberge.
Sterke en zwakke genitief: een genitief die eindigt op -s, bijv. de familienaam
Vranckx, is een zgn. sterke, Vrancken (met -en) een zgn. zwakke genitief:
nasaal
: neusklank, spraakklank waarbij ook de resonantie van de via de neusholte
uitgeademde lucht een rol speelt; in het Nederlands: de [m], [n] en [IJ]; in een
woord als oranje treffen we ook de palatale neusklank [)1] aan.
Nieuwnederlands
het Nederlands van na circa 1500.
occlusief
medeklinker den met 'n ploffend geluud voortebracht wödt duur 'n aosem aemn kotstondig
of te sluutn. Te vedeeln in:
de stemhebbende plofklaankn an 't begin van batse, dubbn en
de stemloze an 't begin van katte, pette, taand.
Soms gebroeke wiej ok 'n zgn. stemhebbende velare occlusief (velaar = met 't huufie 'huigje') zoas
wonnaer wiej netties goal 'doel' zegt, mar duurgaons gebroeke wiej daor ok de
wriefklaanke g.
Synoniemn: explosief, plofklaank
ontronding
't weglaotn van 't vuuroetstekkn van de lippn bie 'n geronde klinker, zoas in oons plat
Almelo (lippn vuuroet) naor Almelo (Nederlands). Bie'j lakker an 't spölln? naor
Be'j lekker aan 't speeln?.
't Tingnaovergestelde is ronding.
Oudnederlands
't Nederlaans tot circa 1200; daornao Middelnederlands (z.a.).
palatalisering
't veplaasn van de articulatie in de richting van 't palatum (= 't
harde verhemmelte). Zo is de oole Germaanse oe in waöre as hoes en voel in 't
(westelijke) Middelnederlaands evolueerd tot huus en vuul, met latere diftongering
tot huis en vuil in 't Nieuwnederlands. 'n Vuurbeeld van palatalisering van
medeklinkers is de Middelnederlandse ontwikkeling van 't verkleinsuffix -kin tot
-tje, biev. huuskin > huisje.
Mu'j aemn probeern umme de oe, de uu en de ui achtermekare oet te sprekkn, dan kö'j
veuln da'j de klaank 'uu' en 'ui' allengs met o.a. de tonge heuger tingn 't verhemmelte ('t palatum) andrukt.
patroniem
eigennaam den naor de naam van de vaa is evormd; biev. 'n familienaam
Gerrits/Gerritsen oet Gerrit, Bartels oet Bartel (Bartholomeus), Peters/Petersen oet Peter.
prefix
rekking
verlenging van 'n kortn klinker, biev. dag naor daangn.
ronding
verschiensel woerbie 'n ongeronde (voor )klinker met geronde lippen (vake ok vuuroet estökkn) wödt
oetesprökkn; biev. Polen > Pooln. Um 'n Nederlands vuurbeeld te geemn: 'Van spelen naor speulen.'
samenkoppeling: een samenstelling van twee woorden die op elkaar volgen; bijv.
zwakstroom uit zwakke stroom of Terlanen uit ter en Lanen.
samenstelling: samenvoeging van twee of meer zelfstandige woorden tot een nieuwe
woordeenheid; bijv. handdoek, Scherpenheuvel. Zie ook de term afleiding.
semantisch: wat de betekenis betreft.
simplex: het grondwoord beschouwd tegenover een samenstelling of een afleiding
ervan; bijv. Loon tegenover Borgloon.
soortnaam: een naamwoord dat niet als eigennaam gebruikt wordt.
stam: woordstam; woordkern die overblijft na weglating van alle woordvormingsele-
menten en uitgangen. Bijv.: waard in verontwaardiging.
stapelsuffix: aan een verouderd suffix wordt een synoniem productief suffix toegevoegd.
Bijv.: de meervoudsvorm kinder krijgt een extra meervoudsuffix -en (kinderen); de
afleiding Diester (bier) wordt verlengd tot Diesters.
stemhebbend: uitgesproken met trilling van de stembanden (zie de trefwoorden
fricatief en occlusief).
stemloos: uitgesproken zonder trilling van de stembanden (zie de trefwoorden fricatief
en occlusief).
substitutie: vervanging (van een taalelement door een ander).
substraat: sporen van een oudere taallaag in later taalgebruik; bijv. de invloed van de
(uitgestorven) taal van de oorspronkelijke bevolking op de dominante taal van de
kolonisator.
suffix: zie affix.
syncope: uitstoting van een klank midden in een woord; bijv. broer < broeder, bril <
beril (van Berilium).
toponymie: studie van toponiemen of plaatsnamen.
tweeklank
of diftong is 'n klinker den aans eindigt as dat he begint. As 'n mond
an 't begin wieder lössteet as an 't aene, dan sprekke wiej van 'n daalnde tweeklaank, zoas dat
't geval is bie au, ou, ei, ij, ui. 't Umgekeerde is 'n stiengnde tweeklaank.
uitstoting: zie syncope.
umlaut: klinkerverandering door palatalisering (zie daar) onder invloed van een klank
in de volgende lettergreep. Oudnederlands scepeno (> schepen 'rechter') is ontstaan
uit Germaans *scapin-: de a werd e door palataliserende anticipatie van de i uit de
volgende lettergreep.
velaar: spraakklank gevormd bij het velum of zacht verhemelte, d.w.z. achteraan in de
mond; de [kJ en de [x] (=
verbuiging: vormverandering die lidwoorden, voornaamwoorden, zelfstandige en
bijvoeglijke naamwoorden kunnen ondergaan onder invloed van hun functie in de
zin. Bijv. "Piet ziet jou, en jij ziet Piet" (jou is de objectsvorm of de accusatief: en jij
de onderwerpsvorm, de nominatief: Zie ook datief en genitief:
verscherping: verschijnsel waarbij een stemhebbende consonant stemloos wordt; bijv.
vlier of vlieder wordt flier of flieder. Zie ook stemloos en stemhebbend.
verzamelsuffix: achtervoegsel dat een verzameling aanduidt van wat in het stamwoord
genoemd wordt; bijv. -othu (nu> -t) in Hasselt of -inga- in Alveringem. Synoniem:
collectief suffix.
vleivorm: troetelnaam, meestal verkorte vorm van een langere naam; bijv. Fik < Victor;
soms gevormd met een verkleiningsuitgang, bijv. Coppens, Cuppens, genitief van
Coppin
volksetymologie: klankwijziging aan een ondoorzichtig (geworden) woord die aan
de nieuwe vorm een zekere vertrouwdheid of motivatie verleent. Voorbeelden: het
Spaans-Indiaanse woord hamaca werd in het Nederlands hangmat; het eerste deel
van de plaatsnaam Diepenbeek is een herinterpretatie van de niet meer begrepen
Germaanse voornaam 1heudo.
Voorgermaans: algemene benaming voor de in onze streken vóór de komst van de
Germanen en de Romeinen gesproken taal (of talen).
voorvoegsel: zie affix.
waternaam: een naam van een waterloop, poel, plas, vijver, enz. Synoniem: hydroniem.
wortel: gereconstrueerde grondvorm van verwante woorden. Voorbeeld: de Indo-
Europese wortel *bheug- ligt aan de basis van de Nederlandse woorden buigen,
boog, bocht, bukken, beugel bochel.
Klaanklaer of fonetiek:
Vuurof moe'w eers ofsprekkn hoo a'w met oons beparkte nederlandse alfabet (plus wat geleende letters
oet 't Fraans of Duuts) de wieze van opschriemn zo dichte meugluk bie oonze Hammer-oetspraak
of -tongval kriegt. Noe he'j in de fonetiek een vrach an zgn. diakritische teekns umdat trechte
te kriengn, mar ja, hoo secuurder a'j dat doot, hoo slechter laesber 't hele kraömpie wödt.
Um met de waöre van Herman Finkers te sprekkn: "'k Schrieve 't zo op dat mien moo 't ok kan laezn." Kotumme
met gewone, bekende letters.
Um meteen mar wat vuurbeeldn bie 'n kop te griepn:
- In oons laand bie'w in de loop der jaorn zo aenig an van ald, old/oold noar oud eschaömn,
net as bie kald, kold/koold noar koud en holt noar hout. Iej zolln ok könn'n
zengn da'w in 'n Ham de letter 'l' in disse waöre hebt vaste heuln en dat de aandern van de 'o' 'n 'ou'
emaakt hebt.
Trouwns den aovergaank van o noar ou neume wiej diftongering, 'n aovergaank
van 'n aenkele klaank (monoftong) noar 'n dubbele klaank (diftong).
Dit vinne wiej ok trugge in plaatsnaamn zoas
Holten versus Houten in Utrecht.
Oldenzaal - Oudenbosch bie Rozendaal (Br.).
Oostwold (Gr.) - Oostwoud (NH).
- Diftongering is ok op-etrad bie oonze lange 'i', woer ik noe gemakshalve 'ie' vuur schrieve, i.p.v. 't
fonetische ī. Vuurbeeldn: schriemn naor schrijven, kiekn - kijken, etc. Hierduur wee'w ok
aait 't veschil tussn 'ei' en 'ij'. N.B.: Veget neet da'w vrogger ook heet zae'n tingn 'heide'.
Dat zee'w nog in achternaamn zoas Lankheet 'lange heide', Heetbrink, Heetkamp, Heetveld en
Heetwinkel 'heidehook'.
De diftongn, dee klinkers dee aans eindigt as dat ze anvengt, zint: ei(ij),
ui, ou, ai, oei, eeuw, ieuw.
Biezunder is dat 't middelnederlands dee lange 'i' ok nog zo gebroekn en dat ze dat toen al schreemn as
'ij'.
Dit was 'n truukien dat in de middeleeuwn wal vaker gebuurn. Zo wönn'n de 'e' meestal gebroekt
achter de 'o' um an te geemn da'j de 'o' as 'n lange 'oo' mossn oetsprekkn. Zo wöddn boek as
book oetesprökkn. Wiej hebt oons an 'book' vaste heuln, 'd Hollaanders hebt er 'n 'oe' van emaakt.
Mangs wönn'n de 'i' ok wal ees as verlenging van de 'o' gebroekt - vaste schriefwiezn waarn der jao vrogger
neet - wat dan as grond hef da'w nog 'oir' (spr. oor) nakomelingen, Oisterwijk (spr. oosterwiek),
Oirsbeek, Oirschot en Oirlo hebt.
- Dissimilatie - verschiensel dat van twee gelieke, (aorig) kot op mekaar volnde medeklinkers der eene wiezigd wödt,
b.v. ‘tovenaar’ oet ‘toveraar’; 'knuppel' oet 'kluppel'
- Toch mu'k de lengte van de klinkers wal angeemn. Dat za'k doon duur d'er 'n plat streepie baomn te zettn.
Daorumme zette ik bie giespeln 'hard loopn' der niks achter, mar bie giezeln zette ik der wal
(spr. gīēzeln) bie achter, umdat er veschil in lengte van de 'ie' is.
- Een -n of -ng an 't ende van 'n lettergreep wödt nasaliseerd, wat wil zengn dat de nasale medeklinker
zelf neet echt wödt oetesprökk'n mar min of maer deel oetmaakt van de vuurofgaonde klaank'n, zoas dit op
grote schaal in de geschiedenis van het Fraans is gebuurd. Dit verschiensel strekt hum ok oet tot gevall'n
als 'jaangn', dat als /ja:əng(n)/ wödt oetesprökk'n.
- Intervocalische z, g, v valt weg met verlenging van de vuurgaonde klinker
(wezen → /waen/ - wagen → /wa:əng/ - Deventer → /Daemter/). Mark op dat de verdween'n medeklinker wal
invlood oetoefend hef op de medeklinker den volgt: de -n van 'wagen' wödt duur de -g- een /ng/,
de -n- van 'Deventer' wödt duur de -v- een /m/.
- Nederlands 'er' → Nedersaksisch 'ar' (barg = berg, karke = kerk); Nederlands 'ui' → Nedersaksisch 'oe'
of 'uu' → (buik = boek, ruit = roete, kuiken(s) = kuukn). In Twente of althans 'n deel dervan is 'n
oetzondering op diss'n regel, in plase van de korte /a/-klaank wödt de lange /aa/-klank gebroekt
(baarg, kaarke)
- Een -r- an 't aene van 'n woord of vuur een -t- velös zien stemme en wödt tot een soort -h- of eets wat er
op lik, net as in (Brits) Engels (sport /spoht/, doar /do:əh/).
- In 't nedersaksisch make wiej ok veschil tussn mannelijke, vrouwelijke en onziedige waöre. Dat veschil kö'j gaauw
vinn'n duur 't anwiezend vuurnaamwoord der vuur te zettn. Kiek:
Den kael (mn), dee vrouwe (vr) en dat paerd (onz).
Alhoewa 't noe rap veraanderd he'w in 't hammer-saksisch toch gin veschil in de bezittelijke vuurnaamwaöre,
in alle dree gevalln sprekke wiej van zien. Vb. den kael zien paerd;
dee vrouwe zien kettel; dat paerd zien iezer.
In 't meervoud is 't wal 'n tikkeltien aans, nl. dee leu haern stool (haere steulder);
dee leu haere koo (haere beeste); dee leu haer schaop (haere schaöpe).
Deels de WALD-spelling
klank voorbeelden
zoals van de klank opmer-
gespeld In Nederlandse kingen
woorden
aa haat, naam
a dag
ae frans: air
ee been, beer
e stem
e de (e zonder behalve 't
klemtoon) "net"; 'n "een"
u put (u met
klemtoon)
uu ruw
uu: duur voor r wordt
de uu: als
uu gespeld
i pit
ao engels: talk;
dialect: 'n baom / baom
"een bodem / boven"
oo boom, boor
o stok
ó bom voor leesbaarheid wordt
accent weggelaten
aö frans: freule;
dialect: staörig
"gestaag, kalm".
eu deun, deur
oe boek
oe: boer voor r wordt
de oe: als
oe gespeld
ie kiek
ie: bier voor r wordt de ie: als ie gespeld
De volgende tweeklanken worden onderscheiden:
a) Tweeklanken, die ook in het Nederlands voorkomen, worden als in het
Nederlands geschreven: ei, ui, aai, ooi, oei, ouw, auw; eeuw; ieuw.
b) Niet in het Nederlands voorkomende tweeklanken worden met een j gespeld:
aj, öj, i-j, iej, aej, uuj, euj, eej, aoj.
Omwille van de herkenbaarheid spellen we ei en ui in hei (= heb je) en köi (= kun je)
als e'j en ö'j. We schrijven dus: he'j en kö'j.
Retour Hammer Woordnbook
'n Vrendelukkn groot van Gerrit Nevenzel.